دَنگ... دَنگ... دَنگ... زنگ مدرسه را که شنیدی می دوی به کلاس. به سوی صدای رسای معلم که حرف حرف علم و عشق می آموزدت. گوش می کنی تا یاد بگیری، بفهمی. تا روزی تو نیز به دیگری بفهمانی، حرف را، عشق را... شنیدن! چه واژه غریبی وقتی دنیایت در سکوت می گذرد، زمین بی صدا می چرخد، همه اطرافت دیوانه وار در شتابند بی هیچ صدایی... حالا که چه؟ نباید بفهمی؟ نباید بگویی؟ نباید عاشق شوی؟... نباید زندگی کنی؟

از سوی مجامع جهانی 3 تا 9 مهرماه به عنوان هفته جهانی ناشنوایان نامگذاری شده است و هدف از این نامگذاری ارتقای فرهنگ ارتباط با ناشنوایان ، دانسته هایی از زبان اشاره و آگاهی دولتها و همچنین عموم مردم از مشکلاتی است که این قشر با آن روبرو هستند.

تاریخچه فعالیت های آموزشی و تربیتی ناشنوایان به  حدود 400 سال پیش به طور پراکنده و 200 سال گذشته به طور انسجام یافته برمی گردد که آغاز آن در ایران به روش علمی را می توان در سال 1303 دانست. آغازگر و پیشگام تعلیم و تربیت کودکان ناشنوا در ایران زنده یاد جبار عسگرزاده ( باغچه بان ) و محل شروع آن شهر تبریز بوده است.

 

"باغچه بان" کیست؟

میرزا جبار عسگرزاده به سال 1264 در شهر ایروان پایتخت کنونی جمهوری ارمنستان به دنیا آمد و جدّش از مردم تبریز بود. او ابتدا در تبریز کودکستانی را تحت عنوان «باغچه اطفال» دایر کرد و به همان خاطر خود را باغچه‌بان نامید.

او از سال ۱۳۰۷ خورشیدی علیرغم دشواری‌های وسیع چاپ و کلیشه، چاپ کتاب‌های ویژه کودکان را با نقاشی‌هایی که خود می‌کشید آغاز کرد. یکی از کتاب‌های وی با عنوان «بابا برفی» توسط کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به چاپ رسیده و شورای جهانی کتاب کودک آن را به عنوان بهترین کتاب کودک انتخاب کرد.

 

جبار باغچه بان بدون اقتباس از شیوه آموزش ناشنوایان در خارج از کشور با روش آزمایش و خطا و تجربه ، معضل بزرگی را از پیش روی خانواده های دارای کودک ناشنوا برداشت. باغچه بان در اواخر سال 1303 در باغچه اطفال با پذیرش سه کودک ناشنوا کار تجربی با ناشنوایان را آغاز کرد و پس از شش ماه موفق شد به آنها خواندن و نوشتن بیاموزد.پس از انحلال باغچه اطفال وی به شیراز رفت و تا سال 1311 در کودکستان شیراز مشغول فعالیت فرهنگی بود. باغچه بان در سال 1311 به تهران بازگشت و نخستین دبستان ناشنوایان را در خیابان ناصر خسرو در خانه ای محقری تاسیس کرد. باغچه بان تا ده سال به عنوان مدیر، معلم و فراش مدرسه بود و با 30 نفر دانش آموز ، به تنهایی آن را اداره کرد. وی در اواخر نخستین سال تاسیس دبستان وسیله ای به عنوان تلفن گنگ اختراع کرد که کر و لال ها با گرفتن میله آن به دندان می توانستند از طریق استخوان فک، ارتعاشات صوتی را دریابند.

تصویب اساسنامه آموزشگاه کر و لال ها در سال 1328

در سال 1328 اساسنامه آموزشگاه کرو لال های باغچه بان توسط شورای عالی فرهنگ تصویب شد . هر چند بعد از سال 1332 به بعد در اثر حمایت وزیر فرهنگ وقت و توجه وزارت آموزش و پرورش بخشی از دشواری های دبستان حل شد ولی  افزایش بالای مراجعان ، کمبود جا و نداشتن مدرسه ویژه فعالیت در این خصوص را دشوار کرده بود.

در سال 1334 کلنگ نخستین ساختمان ویژه ناشنوایان در یوسف آباد زده شد و سال 1336 این مدرسه با ظرفیت 120 دانش آموز افتتاح و بهره برداری شد. در سال 1341 ساختمان دیگری در ضلع جنوبی آموزشگاه در چهار طبقه با بیست کلاس ضد صوت ، کلینیک سنجش شنوایی ، سالن اجتماعات ، ناهار خوری و کتابخانه آماده بهره برداری شد و تعداد دانش آموزان به 220 نفر رسید.

متاسفانه زندگی سراسر تلاش استاد باغچه بان در دوران مجموعه آموزشی ناشنوایان باغچه بان ، بیش از 9 ماه به طور نیانجامید و در چهارم آذر ماه 1345 در 80 سالگی چشم از جهان فرو بست و مدیریت مدارس باغچه بان را به فرزند تحصیل کرده و جوان خود سپرد.

تاسیس دفتر آموزش استثنایی در سال 1347

در سال 1347 هنوز دفتر آموزش کودکان استثنایی تاسیس نشده بود که واحد شماره دو باغچه بان با 60  دانش آموز ناشنوا افتتاح شد. کتابهای درسی خاص ناشنوایان و روش های تدریس آنان با موافقت و هزینه سازمان برنامه و بودجه چاپ و تکثیر و در مدارس ناشنوایان توزیع می شد و برنامه تربیت معلم تحت نظر دفتر آموزش کودکان استثنایی قرار گرفت. در سال 1347 دفتر آموزش استثنایی تاسیس و متولی آموزش استثنایی در کشور شد.

برای گسترش آموزش استثنایی در کشور  بهترین شیوه ، همان تلفیق یا یکپارچه سازی بود . در همان اوایل  آموزش گروه های مختلف استثنایی در سراسر کشور گسترش یافت . این دفتر با تعداد 524  دانش آموز ناشنوا در سال 1347 که شامل آموزشگاههای باغچه بان ، منصوره میرزایی ، گلبیدی اصفهان ، حرفه ای نظام مافی ، ناشنوایان نیمروز ، استثنایی تبریز و مشهد بود کار خود را آغاز کرد.

از سال 1348 معلمان دوره دیده و متخصص ناشنوایان هر ساله حدود 30 نفر بین نواحی آموزشی تهران و شهرستانهای کشور توزیع می شدند. عده ای از این معلمان در مراکز آموزشی از پیش تاسیس شده مشغول فعالیت شدند و عده ای نیز با حمایت اداره کل آموزش و پرورش در مدارس عادی موفق به ایجاد کلاس ضمیمه شدند .

افزایش چهاربرابری پوشش تحصیلی ناشنوایان در سال 1354

براساس این گزارش، تا سال 1350 یازده باب آموزشگاه و 44 کلاس ضمیمه خاص ناشنوایان در سراسر کشور وجود داشت که در مهرماه سال 54 به 28 باب آموزشگاه و 110 کلاس خاص افزایش یافت . در واقع در طول 4 سال تعداد دانش آموزان ناشنوای تحت پوشش چهار برابر و به 1936 نفر رسید.

مدارس ناشنوایان تهران از سال 1363 تحت پوشش مجموعه آموزشی باغچه بان قرار گرفتند  و در زمان تشکیل سازمان آموزش و پرورش استثنایی حدود 27 باب آموزشگاه خاص ناشنوایان فعالیت داشتند.

کلینیک سنجش شنوایی باغچه بان در سال 1350 به صورت رسمی کار سنجش دانش آموزان ناشنوا را به عهده گرفت و درچندین مدرسه ناشنوایان کلینیک سنجش شنوایی دایر شده بود و جذب دانش آموزان ناشنوا از این طریق انجام می شد.

با ایجاد مدیریت سنجش و پیشگیری در ساختار تشکیلاتی سازمان ، امر سنجش شنوایی دانش آموزان گسترش بیشتری پیدا کرد و با اجرای طرح سنجش کودکان بدو ورود به دبستان بیش از پیش به توسعه آموزش و جذب دانش آموزان ناشنوا کمک کرد.

با تاسیس سازمان آموزش و پرورش استثنایی ، گامهای علمی برای تالیف کتب درسی خاص گروه های مختلف استثنایی از جمله ناشنوایان برداشته شد که در مرحله نخست برای نوآموزان پیش دبستانی آماده و توزیع شد و مناسب سازی کتب درسی ادامه پیدا کرد.با آنکه شروع آموزش رسمی کودکان استثنایی از جمله ناشنوایان با محور تلفیقی بوده به طوری که کلاس خاص در مدارس عادی تشکیل شود اما به خاطر ناآشنایی آموزش عادی با آموزش استثنایی و فقدان امکانات مناسب و عدم رعایت استانداردهای آموزشی در مدارس ، آموزش استثنایی به سوی تمرکز و تجمیع پیش رفت.

 

بیش از 18 هزار ناشنوا به مدرسه می روند

اینک از آغاز آموزش ناشنوایان به شکل آموزشگاهی آن در ایران حدود 84 سال می گذرد . این مدت در مقابل سابقه این نوع آموزش در جهان که از شروع آن بیش از دویست سال می گذرد کم نیست . گروه آموزشی دانش آموزان ناشنوا در سازمان آموزش و پرورش استثنایی اینک با تعداد 18هزار و 226 دانش آموز ناشنوا و نیمه شنوا در دو هزار و 436 کلاس در کشور مشغول به تحصیل هستند.همچنین با توجه به سیاست یکپارچه سازی آموزش و توان بخشی مبتنی بر جامعه و نزدیک شدن دانش آموزان استثنایی به جامعه عادی ، هم اینک تعداد 5 هزار و 287 دانش آموز نیمه شنوا که دارای  بهره هوشی و استعداد تحصیلی خوبی هستند طی ضوابطی در بین دانش آموزان عادی تلفیق و مشغول تحصیل هستند.

 

باغچه بان با بنا نهادن پایه محکم آموزش ناشنوایان بزرگ ترین سهم را در این همه پیشرفت داراست. می دانم که تنها یک صداست که در گوش این دانش آموزان می ماند؛ طنین گرم و مهربان باغچه بان بزرگ.

 

منبع:پایگاه خبری تحلیلی نسل تدبیر